(Απόφοιτος Ελληνικού Πολιτισμού MSc στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία)
( Η Γέννηση της Αφροδίτης του Σάντρο Μποτιτσέλι)
Στην Ιταλία κατά τον 15ο αιώνα αναπτύχθηκε η Αναγέννηση τόσο στα γράμματα όσο και στις τέχνες. Κοιτίδα της Αναγέννησης υπήρξε η Φλωρεντία . Η ζωγραφική στην Ιταλία τον 15ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από το ενδιαφέρον για την τέχνη της αρχαιότητας και για την προσπάθεια στην πιστή απόδοση της πραγματικότητας. Τον 15ο αιώνα τα επιτεύγματα του Μπρουνελλέσκι στον τομέα της μαθηματικής προοπτικής επηρέασαν τη ζωγραφική. Η νέα τεχνοτροπία στη ζωγραφική επικράτησε χάρη στην ανερχόμενη εμπορική τάξη ή αλλιώς μεσαία τάξη όπου στηριζόταν στα μαθηματικά και στον ορθολογισμό. Εφόδια απαραίτητα για τις εμπορικές συναλλαγές της μεσαίας τάξης. Στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα παρατηρούμε την μαθηματική προοπτική στη ζωγραφική ενώ στο δεύτερο μισό του αιώνα διακρίνουμε μια στροφή στην χρήση της γραμμής. Στις αρχές του 15ου αιώνα η αστική τάξη επεδίωκε να απομακρυνθεί από τη διεθνή γοτθική τεχνοτροπία και υποστήριζε θερμά τα επιτεύγματα της πρώιμης Αναγέννησης. Τα έργα της Αναγέννησης αποπνέονταν από το στοιχείο της πολυτέλειας. Η αστική τάξη μέσα από την πολυτέλεια της τέχνης ήθελε να υποδηλώσει τη δύναμη και τη θέση της που είχε εδραιώσει μέσα στην κοινωνία της Φλωρεντίας.
Ο Σάντρο Μποτιτσέλι (1445-1510) υπήρξε μεγάλος δημιουργός της πρώιμης Αναγέννησης, στη Φλωρεντία. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλεσσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέπι, αλλά έμεινε γνωστός με το παρατσούκλι Μποτιτσέλι, που σημαίνει «μικρό βαρέλι». Ήταν ένας καλλιτέχνης με πλατιά ανθρωπιστική παιδεία, με
πλούσια θεματολογία στα έργα του δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ελληνική μυθολογία. Ο Σάντρο Μποτιτσέλι επηρεάστηκε από τον Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή των Μεδίκων καθώς και από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι και τον Ντονατέλο.
Στην Γέννηση της Αφροδίτης (1477-1478) ο Σάντρο Μποτιτσέλι αξιοποίησε την μυθολογική κληρονομία και τη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Ο φημισμένος πίνακας βρίσκεται στην Gallleria degli Uffizi στη Φλωρεντία όπου παραμένει ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης όλων των εποχών. Πιθανότατα, ο πίνακας ζωγραφίστηκε για τον Λορέντζο Πιερφραντσέσκο των Μεδίκων, που ήταν εξάδελφος του Λαυρεντίου του Μεγαλοπρεπούς. Ο Λορέντζο Πιερφραντσέσκο των Μεδίκων παράγγειλε αυτόν τον πίνακα από τον Μποτιτσέλι για να κοσμήσει την εξοχική του κατοικία στην Φλωρεντία.
Η Αφροδίτη εικονίζεται στο κέντρο του πίνακα να αναδύεται από τη θάλασσα μέσα από ένα κοχύλι που το φέρνουν στη στεριά ο φτερωτός θεός του ανέμου ο Ζέφυρος και η Φλώρα, θεά των λουλουδιών, μέσα σε μια βροχή από ρόδα. Την ώρα που ετοιμάζεται η Αφροδίτη να πατήσει στη στεριά μια από τις Ώρες ή από τις Νύμφες την περιμένει με έναν κόκκινο μανδύα για να κρύψει το γυμνό της κορμί. Η χαριτωμένη κίνηση και οι μελωδικές γραμμές του Μποτιτσέλι θυμίζουν τη γοτθική παράδοση του Γκιμπέρτι και του Φρα Αντζέλικο. Οι φιγούρες του πίνακα μοιάζουν λιγότερο στέρεες. Ο Μποτιτσέλι παρουσίασε τον μύθο επάξια και με σεβασμό. Η ιστορία της «Γέννηση της Αφροδίτης» αποτελούσε σύμβολο μυστηρίου μέσα από το οποίο διαπερνούσε στον κόσμο το θείο μήνυμα της τελειότητας της ομορφιάς. Η Αφροδίτη στον πίνακα είναι τόσο όμορφη ώστε δεν παρατηρούμε τις ατέλειες του ζωγράφου. Παρατηρούμε όμως, ότι η Αφροδίτη έχει αφύσικα μακρύ λαιμό, χαμηλούς ώμους και ο κορμός ενώνεται περίεργα με το αριστερό χέρι. Η ελευθερία αυτή του Μποτιτσέλι προσθέτει στην ομορφιά και την αρμονία της σύνθεσης. Ωστόσο, η Αφροδίτη, με την αγνή και γαλήνια έκφρασή της, ενσαρκώνει το ιδανικό της ομορφιάς και της αγάπης, ενώ η σκηνή αποπνέει μια αίσθηση μυστηρίου και μαγείας. Τα απαλά χρώματα, οι ρευστές μορφές και η απόλυτη ισορροπία στη σύνθεση αναδεικνύουν το ταλέντο του Μποτιτσέλι, ο οποίος δημιούργησε έναν πίνακα γεμάτο χάρη, κίνηση και αρμονία.
Πηγή έμπνευσης για αυτόν τον πίνακα μπορεί να ήταν για τον Σάντρο Μποτιτσέλι οι «Ομηρικοί Ύμνοι» σύμφωνα με τους οποίους γεννήθηκε η Αφροδίτη από την υγρή
πνοή του Ζέφυρου. Οι «Ομηρικοί Ύμνοι» εμφανίστηκαν στη Φλωρεντία την εποχή του Μποτιτσέλι. Η γέννηση της Αφροδίτης θεωρούταν ιερό μυστικό, τα ρόδα και το κοχύλι συνδέθηκαν με σύμβολα μιας λατρείας που εμφανίζονται στον πίνακα. Ο Μποτιτσέλι γνώριζε τη συλλογή αρχαίων σφραγιδόλιθων από την οικογένεια των Μεδίκων πράγμα που μπορεί να αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον ζωγράφο. Η Γέννηση της Αφροδίτης του Πολιτσιάνο αποτελεί μια πιθανή πηγή έμπνευσης, διότι οι δυο καλλιτέχνες συνεργαζόντουσαν περιστασιακά. Τέλος, πηγή έμπνευσης μπορεί να ήταν ένα άγαλμα της κλασικής εποχής που βρισκόταν σε μια ιδιωτική κατοικία στην Φλωρεντία τον 14ο αιώνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· Burns E.M., Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, μτφρ. Δαρβέρης Τ., εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006
· Gombrich E.H., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ. Κάσδαγλη Λ., εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2009 (ανατ.)
· Αλμπάνη Τζ., Κασιμάτη Μ., Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από το Μεσαίωνα ως τον 18ο αιώνα, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2001
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚH ΠΗΓH
· Πετρίδου Β. – Ζιρώ Ό., Τέχνες και αρχιτεκτονική από την Αναγέννηση έως τον 21ο αιώνα, εκδ. Κάλλιπος, 2015, https://repository.kallipos.gr/handle/11419/3542
