(Απόφοιτος Ελληνικού Πολιτισμού MSc στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία)
ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΜΠΡΟΥΤΑΛΙΣΜΟΥ
Η αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την άρνηση του παρελθόντος και από την επίμονη αναζήτηση του νέου. Στηρίχτηκε σε ριζικές αλλαγές στα υλικά, στους τρόπους κατασκευής καθώς και στην κοινωνική αντίληψη του ρόλου της αρχιτεκτονικής. Ωστόσο, το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου αποτέλεσε σταθμός στην αρχιτεκτονική. Ο πόλεμος άφησε πίσω του αρκετά αρχιτεκτονικά ερείπια. Οι πόλεις έπρεπε να ξαναχτιστούν και οι επιζήσαντες να συνεχίσουν τη ζωή τους. Η αρχιτεκτονική του α΄ μισού του 20ου αιώνα αποτέλεσε τη βάση στη οποία αναπτύχθηκε η μεταπολεμική αρχιτεκτονική καθώς έδωσε την ευκαιρία πειραματισμών στο σχεδιασμό και στην κατασκευή κτιρίων.
Οι αρχιτέκτονες επιζητούσαν νέους πειραματισμούς στους οποίους επικράτησε η «άγρια ομορφιά του γυμνού». Έτσι, μέσα από τον πειραματισμό αναδύθηκε το αρχιτεκτονικό κίνημα του μπρουταλισμού. Ιδρυτής του κινήματος υπήρξε ο Le Corbusier. Ήδη από την δεκαετία του 1930 ο Le Corbusier είχε ξεκινήσει της πειραματικές αναζητήσεις του, όταν είχε αναλάβει τον σχεδιασμό ενός οικονομικού σπιτιού στην περιοχή του Μπορντό.
Το αρχιτεκτονικό κίνημα του μπρουταλισμού επικράτησε κατά τις δεκαετίες ’50 και ’60. Ο ειρωνικός όρος μπρουταλισμός προήλθε από τον συνδυασμό των «beton brut» του Le Corbusier και «art brut» του Jean Dubuffet το 1954. Ο μπρουταλισμός συσχετίστηκε με τον κοινωνικό ρεαλισμό και τις ανθρωπολογικές ρίζες του λαϊκού πολιτισμού. Ο μπρουταλισμός εκφράζει την αίσθηση για κάτι που με την ταχύτητα του φοβίζει, που φαινομενικά και ανεξήγητα μη φιλικό και συνάμα επιδιώκει την εμφαντική παρουσία των υλικών. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο μπρουταλισμός αποτελεί ένα είδος εξπρεσιονισμού, γιατί τα μπρουταλιστικά κτίρια ξεπερνούν την προτεραιότητα της φόρμας.
Ο μπρουταλισμός αποτέλεσε διεθνές κίνημα καθώς δείγματα του έχουμε από την Ευρώπη μέχρι και την Ωκεανία. Στην Αμερική ο μπρουταλισμός ακολούθησε και αντικατέστησε την κοινωνική ηθική της εποχής του New Deal. Η οικοδόμηση εργατικών πόλεων και χωριών που χρηματοδότησε το αμερικανικό κράτος συνέβαλε στην αντιμετώπιση της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης.
(Εικ. 1 Yale School of Architecture , Paul Rudolph)
Το κτίριο Paul Rudolph της πανεπιστημιούπολης του Yale, στο New Haven της πολιτείας του Κονέντικατ (Εικ. 1) αποτελεί από τα πρώτα έργα του μπρουταλισμού στην Αμερική. Αρχικά το κτίριο ονομάστηκε Yale Art and Architecture Building, αλλά το 2008 πήρε το όνομα του σε Κτίριο Paul Rudolph προς τιμήν του δημιουργού του. Το έργο αυτό οικοδομήθηκε το 1958-1962. Παρατηρώντας το έργο εντύπωση προκαλεί η πολυπλοκότητα της σύνθεσης των όγκων, των πεσσών, των επιφανειών, των επιπέδων από τραχύ «σγουρό» μπετόν. Η πολυπλοκότητα οδηγεί σε σύγχυση. Ωστόσο, ο Rudolph ξεφεύγει από τη γνησιότητα του εξπρεσιονισμού αισθήματος και αναζητά το φορμαλισμό και την πλαστική. Το κτίριο βρίσκεται πιο κοντά στις πλαστικές τέχνες παρά στην αρχιτεκτονική.
Το πανεπιστημιακό campus του Yale είναι ένα πραγματικό μουσείο αρχιτεκτονικής. Μετά το 1950, το πανεπιστημιακό campus του Yale, υπό τη διεύθυνση του George Howe έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της μεταπολεμικής μνημειακότητας. Ο Howe ηγήθηκε του προγράμματος επέκτασης της πανεπιστημιούπολης επιδρόντας στην επιλογή των αρχιτεκτόνων που θα λάμβαναν μέρος. Έτσι, συνέβαλε στην ανάδειξη σπουδαίων προσώπων όπως ο Kahn και ο Rudolph .
Συνοψίζοντας, διαπιστώνεται ότι ο μπρουταλισμός αποτέλεσε τη μοντέρνα τάση της αρχιτεκτονικής στα μέσα του 20ου αιώνα με πρωτεργάτη τον Le Corbusier. O μπρουταλισμός αποτέλεσε ένα διεθνές κίνημα που ήταν άρρηκτα συνυφασμένο με τον κοινωνικό ρεαλισμό και τις ανθρωπολογικές ρίζες του λαϊκού πολιτισμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
FramptonK., Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Ιστορία και Κριτική, μτφρ. Θ.Ανδρουλάκης, Μ. Παγκάλου, Αθήνα, Θεμέλιο, 1987.
Μ. Εμμανουήλ, Β. Πετρίδου, Π. Τουρνικιώτης, Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη- Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη από τον 18ο έως τον 20 αιώνα, Πάτρα, εκδ. ΕΑΠ , 2008.
